Τα καρτέλ, τα οποία είναι μια σύμπραξη από ανεξάρτητες εταιρίες, που «δένονται» μεταξύ τους με μια συμφωνία σχετικά με τις τιμές ή τις ποσότητες προϊόντων, είναι πιο πιθανό να λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό σε συγκεντρωτικές ή ολιγοπωλιακές αγορές. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα καρτέλ εφαρμόζουν τις συμφωνίες, οι οποίες μπορεί να είναι νόμιμες ή παράνομες.
Υποθέτοντας ότι η συμπεριφορά των επιχειρήσεων που ενεργούν σε ολιγοπωλιακές αγορές είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους, τότε έχουν κίνητρο να «συνωμοτούν» προκειμένου να αυξηθεί το κοινό επίπεδο των κερδών τους. Σύμφωνα με μια μικροοικονομική θεωρία, οι επιχειρήσεις μπορούν να επιτύχουν αυτόν τον στόχο με τη μείωση της παραγωγής, η οποία οδηγεί σε αύξηση της τιμής αγοράς. Στην πράξη, οι επιχειρήσεις μπορούν να ελέγχουν την παραγωγή ή τις τιμές, ή και τα δύο. Όσον αφορά στην εφαρμογή του ελέγχου, ο ευκολότερος τρόπος είναι να χρησιμοποιήσουν την στρατηγική του ελέγχου των τιμών
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά τα μέσα του 2007, οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν σημαντικά σε όλα τα επίπεδα της αλυσίδας τροφίμων, σύμφωνα με τις National Competition Authorities (NCA εθνικές επιτροπές ανταγωνισμού). Έκτοτε, η μεταβλητότητα των τιμών, κυρίως των τιμών παραγωγού για τα προϊόντα διατροφής, έχει επίσης αυξηθεί. Στο πλαίσιο αυτό, από την αύξηση των τιμών των τροφίμων, τις ευμετάβλητες αγορές βασικών εμπορευμάτων και τις αντιληπτές ανησυχίες σχετικά με τη λειτουργία της συνολικής αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, οι ενέργειες των ευρωπαϊκών αρχών ανταγωνισμού στον τομέα των τροφίμων είναι υψίστης σημασίας, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία του ανταγωνισμού. Σε όλα τα επίπεδα της, η αλυσίδα τροφίμων θα πρέπει να λειτουργεί προς τελικό όφελος των ευρωπαίων καταναλωτών, οι οποίοι δαπανούν σημαντικό μέρος των εσόδων τους στα τρόφιμα.
Στην Ευρώπη, οι εθνικές επιτροπές ανταγωνισμού και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν ανταποκριθεί σε αυτές τις προκλήσεις ενεργά, για την εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού στον τομέα των τροφίμων, καθώς επίσης και τη στενή παρακολούθηση των δομών και τη λειτουργία των αγορών τροφίμων. Με αυτόν τον τρόπο έχουν, επίσης, ανταποκριθεί σε ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Μια καλύτερη λειτουργία της διατροφικής αλυσίδας στην Ευρώπη», η οποία ζήτησε την ενίσχυση της εφαρμογής των κανόνων του ανταγωνισμού στις αγορές τροφίμων μέσω μιας συντονισμένης προσέγγισης στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ανταγωνισμού, δηλαδή το δίκτυο των ευρωπαϊκών NCA και της Επιτροπής.
Το γεγονός αυτό δείχνει τη σημαντική συμβολή των ευρωπαϊκών αρχών ανταγωνισμού για την καλή λειτουργία της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Έχουν διερευνηθεί και επιβάλλονται κυρώσεις σε σχέση με μεγάλο αριθμό παραβάσεων των κανόνων ανταγωνισμού σε πολλές αγορές και σε όλα τα επίπεδα της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές δεν έχουν εμποδίσει σημαντικά τον υγιή ανταγωνισμό. Επιπλέον, έχουν χρησιμοποιήσει μια μεγάλη ποικιλία από εργαλεία εποπτείας της αγοράς, όπως οι έρευνες σε κλάδους, οι οποίες τις βοηθούν να αναλύουν και να υποβάλουν εκθέσεις σχετικά με την πιθανή δυσλειτουργία των αγορών τροφίμων.
Στη χώρα μας, Από τη μια πλευρά, η ΑΑΔΕ σε συνεργασία με υπαλλήλους του υπουργείου Ανάπτυξης συγκεντρώνει στοιχεία από διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τρίτες χώρες για τις τιμές πώλησης (χονδρική και λιανική) προϊόντων και το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων, προκειμένου να διαπιστώσουν εάν υπάρχει αισχροκέρδεια και εάν οι τιμές πώλησης των προϊόντων συνιστούν καρτέλ. Και από την άλλη, τα πρόστιμα που επιβάλλονται δεν ανταποκρίνονται στο μέγεθος της αισχροκέρδειας
Εν πάση περιπτώσει, λίγο απασχολεί τους καταναλωτές αν επιβαρύνονται οι τιμές των προϊόντων από την ενέργεια , αυτό που τους ενδιαφέρει είναι να αγοράζουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που τους προσφέρονται στην τιμή που αξίζουν, τόσο από πλευράς ποιότητας όσο και από πλευράς service. Και, όχι να πληρώνουν αδικαιολόγητα ακριβά τα προϊόντα και τις κακές υπηρεσίες που πολλοί τους προσφέρουν.