Δεν έχουν ανακοινωθεί ακόμα τα επίσημα απολογιστικά στοιχεία 2023 ούτε για την Ρωσία ούτε για την Ε.Ε. Υπάρχουν προς το παρόν μόνο εκτιμήσεις ανεξάρτητων διεθνών οργανισμών που για την Ρωσία διίστανται, αφού προβλέπουν είτε συρρίκνωση από -2.5% (δυσμενέστερο σενάριο ΟΟΣΑ) έως -0.2% (World Bank), είτε κινούνται σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση όπως το ΔΝΤ, που προβλέπει ανάπτυξη +3% για το 2023 και +2,6% για το 2024. 

Η συνήθως συντηρητική σε προβλέψεις Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας προβλέπει για το 2023 ανάπτυξη 2,2%-2.7% και το 2024 0.5%-1.5% ενώ το σαφώς πιο αισιόδοξο Ρωσικό Υπουργείο Οικονομικών προβλέπει για το 2023 ανάπτυξη +3.5% και το 2024 +2,3%. Δηλαδή με το πιο αισιόδοξο σενάριο το ρωσικό ΑΕΠ ίσως φθάσει το 2023 τα 2,31 τρισ. US$ και το 2024 2,4 τρισ. US$. Για την Ε.Ε όλοι συμφωνούν ότι το 2023 θα παρουσιάσει «αναιμική» ανάπτυξη, 0.5% (περίπου), άρα πρακτικά το συνολικό ΑΕΠ των 27 χωρών της Ε.Ε θα παραμείνει και το 2023 στα ίδια επίπεδα με το 2022, δηλαδή στα 16,75 τρισ. US$.

Συνεπώς δεν ελλοχεύει σοβαρός κίνδυνος λάθους αν χρησιμοποιήσουμε ως βάση υπολογισμού τα παραπάνω επίσημα στοιχεία και εκτιμήσεις για να υπολογίσουμε και να συγκρίνουμε τις στρατιωτικές δαπάνες της Ρωσίας και της Ε.Ε το 2024. Σύμφωνα λοιπόν με τις επίσημες ανακοινώσεις του Κρεμλίνου, το 2024 οι εξοπλιστικές δαπάνες της Ρωσίας θα φθάσουν το 6% του ΑΕΠ, ήτοι το 2024 η Ρωσική Ομοσπονδία θα διαθέσει 145 δισ. US$ (περίπου) για εξοπλισμούς.

Τελευταία και σε πανευρωπαϊκή κλίμακα υπάρχει έντονος δημόσιος προβληματισμός και διάλογος για τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στην εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία και στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, εξ αιτίας του συνδυασμού, αφενός, της ρωσικής επιθετικότητας, αφετέρου της πιθανολογούμενης (λόγω εκλογής του D. Trump) αποχώρησης των ΗΠΑ από την Γηραιά Ήπειρο. Ας τα πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή.

Οικονομία και γεωπολιτική

Ο Ρώσος Πρόεδρος V. Putin γνωρίζει από πρώτο χέρι πόσο καθοριστική μπορεί να αποβεί η δυναμική της οικονομίας στο παγκόσμιο γεωπολιτικό παιχνίδι. Το ιστορικό παράδειγμα είναι σχετικά πρόσφατο. Η ΝΑΤΟ-ικη Δύση νίκησε στον Ψυχρό Πόλεμο γιατί ως ενιαίο οικονομικό σύνολο  είχε 3,6 φορές μεγαλύτερο ΑΕΠ από το συνολικό ΑΕΠ των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Σήμερα αυτή η σχέση έχει εξελιχθεί ακόμα πιο αρνητικά για την Ρωσία αφού όπως είδαμε προηγουμένως μόνο η οικονομία της Ε.Ε (δεν συμπεριλαμβάνονται ΗΠΑ, Μ. Βρετανία και Καναδάς) είναι 7 φορές ισχυρότερη από την Ρωσική.

 Ίσως φαίνεται υπέρ-απλουστευμένο, αλλά η αλήθεια των αριθμών δείχνει ότι αν η Ε.Ε διαθέσει σε ετήσια βάση 165 δισ.  US$ (δηλαδή, το 1% του ενιαίου ευρωπαϊκού ΑΕΠ 2022 που ήταν 16,75 τρισ. US$) για στρατιωτική ενίσχυση της Ουκρανίας τότε υπερκαλύπτει τον συνολικό ετήσιο ρωσικό αμυντικό προϋπολογισμό

Εάν στα παραπάνω δημοσιονομικά δεδομένα προσθέσουμε αφενός με τα επίσημα δημογραφικά στοιχεία που δείχνουν ότι η Ε.Ε έναντι της Ρωσίας διαθέτει ισχυρότατο πληθυσμιακό προβάδισ.μα (Ε.Ε 450 εκατ. κάτοικοι- Ρωσία 145 εκατ. κάτοικοι), αφετέρου την πέραν πάσης αμφισβήτησης στρατηγική υπεροχή της Ε.Ε έναντι της Ρωσίας στις νέες τεχνολογίες, καταλήγει πολύ εύκολα στο συμπέρασμα ότι  σε πρώτη ανάγνωση η Ρωσία πολύ δύσκολα μπορεί να απειλήσει την ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Όλοι όμως θα συμφωνήσουμε ότι στο εν εξελίξει γεωπολιτικό μπρα ντε φερ μεταξύ ΕΕ-Ρωσίας,  το Κρεμλίνο διαθέτει ένα πολύ σοβαρό επιχειρησιακό πλεονέκτημα που ανατρέπει σε σημαντικό βαθμό την ευρωπαϊκή οικονομική, δημογραφική και τεχνολογική υπεροπλία. Απέναντι στην πανσπερμία απόψεων των ευρωπαίων ηγετών που εμποδίζει την Ε.Ε να αποκτήσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην παγκόσμια γεωπολιτική αντιπαράθεση, βρίσκεται η ισχυρή πολιτική βούληση του V. Putin, που με άμεση και αποφασιστική δράση εξασφαλίζει για την Ρωσία ρόλο και πλεονεκτήματα υπερδύναμης.

Η γερμανική μεταστροφή

Βέβαια, όταν στο β΄ εξάμηνο του 2022 η Ρωσία επιχείρησε εκβιάζοντας ενεργειακά την Ε.Ε να διασπάσει την πανευρωπαϊκή υποστήριξη στην Ουκρανία, η κοινή ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική, που όπως έδειξαν τα γεγονότα εκείνης της περιόδου ήταν έγκαιρα προσχεδιασμένη, ακύρωσε στην πράξη τους σχεδιασμούς του Κρεμλίνου. Σήμερα η Ε.Ε είναι αυτάρκης σε φυσικό αέριο και τα οικονομικά αποτελέσματα της Gazprom μάλλον άσχημα αφού όπως δείχνουν τα επίσημα στοιχεία, η Ρωσία παρά τις δυτικές κυρώσεις έχει ακόμα σημαντικά έσοδα από πωλήσεις πετρελαίου αλλά οι εξαγωγές και τα έσοδα από πωλήσεις φυσικού αερίου στο εξωτερικό μάλλον κατέρρευσαν.

Από τις αρχές Φεβρουαρίου ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς επαναλαμβάνει σε κάθε ευκαιρία και σχεδόν μονότονα θέσεις που στην Ευρώπη έχουν σχεδόν ξεχαστεί. «Δεν ζούμε σε καιρό ειρήνης. Αποτροπή, Αμυντική Ετοιμότητα, αυτές οι λέξεις αντιπροσωπεύουν ένα πολύ σημαντικό καθήκον, μαζί με τους συμμάχους μας πρέπει να είμαστε τόσο ισχυροί που κανένας να μην τολμά να μας επιτεθεί», ενώ ταυτόχρονα προβάλει αφενός την αύξηση των γερμανικών αμυντικών δαπανών στο 2% του ΑΕΠ και την δέσμευση ότι αυτός ο στόχος θα συνεχίσει να τηρείται και τις μελλοντικές δεκαετίες, αφετέρου την αδήριτη ανάγκη «για πολεμική οικονομία, δηλαδή για ενιαίες ευρωπαϊκές αμυντικές παραγγελίες που θα δώσουν στην ευρωπαϊκή πολεμική βιομηχανία προοπτικές για τα επόμενα 10, 20 ή 30 χρόνια».

Σε απλά Ελληνικά. Ο Γερμανός Καγκελάριος επισείοντας λογικές αιτιάσεις για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, προτρέπει τα κράτη της Ε.Ε να αγοράζουν οπλικά συστήματα και πυρομαχικά από ευρωπαϊκές πολεμικές βιομηχανίες με ενιαία μακροχρόνια συμβόλαια αγοράς. Για όποιον δεν κατάλαβε, να γνωρίζουν εκ των προτέρων οι Γερμανοί και Γάλλοι αυτοκινητοβιομήχανοι, πόσα άρματα μάχης θα πουλήσουν τα επόμενα 10, 20 ή 30 χρόνια, ώστε να χρηματοδοτήσουν χωρίς ρίσκο τις νέες και ισχυρές γραμμές παραγωγής

Σημειολογικά έχει σημασία να επισημάνουμε ότι ο συγκεκριμένος κύκλος δηλώσεων του Γερμανού Καγκελάριου ξεκίνησε στα εγκαίνια του νέου εργοστασίου παραγωγής οβίδων της γερμανικής πολεμικής βιομηχανίας Rheinmetall, σχεδόν ταυτόχρονα με τις γνωστές δηλώσεις D. Trump για το ΝΑΤΟ και την Ρωσία.

Όμως δεν είναι ο μόνος. Πρόσφατα (μόλις τις τελευταίες ημέρες) ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ξεπέρασε κατά πολύ τον Γερμανό Καγκελάριο,  αφού ούτε λίγο ούτε πολύ δεν απέκλεισε ακόμα και την αποστολή χερσαίων ευρωπαϊκών στρατιωτικών δυνάμεων  στην Ουκρανία. Η πρόταση δεν υιοθετήθηκε από τις ΗΠΑ (που την απέρριψαν με πολύ προσεκτική διατύπωση και μόνο όσον αφορά την συμμετοχή αμερικανικών στρατευμάτων) και τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αλλά δεν αποσύρθηκε από την Γαλλική Προεδρία που διεκήρυξε σε όλους τους τόνους ότι «θα κάνουμε ότι απαιτείται ώστε να μην μπορέσει η Ρωσία να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο». Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη φαντασία και πολιτική διορατικότητα ώστε να αντιληφθεί και ο πλέον αδαής τι θα κάνει ο Γάλλος Πρόεδρος. Θα ενισχύσει την Ουκρανία με πολεμικό υλικό.

Τι συμβαίνει;

Σε ανύποπτη περίοδο (20 Νοεμβρίου 2023-Ο αρχαίος Δημοσθένης και η σύγχρονη εποχή των τεράτων) ή στήλη είχε διατυπώσει την άποψη ότι το εντυπωσιακό επίτευγμα της αμερικανικής οικονομίας που συνέχισε να αναπτύσσεται παρά την σημαντική αύξηση των επιτοκίων, οφείλονταν κατά κύριο λόγο στις αυξημένες εξοπλιστικές δαπάνες (αύξηση αμυντικού προϋπολογισμού των ΗΠΑ και μεγάλη στρατιωτική βοήθεια στο Κίεβο) που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Το τελικό συμπέρασμα εκείνου του άρθρου ήταν ότι το παράδειγμα των ΗΠΑ θα ακολουθήσει και η Ε.Ε εφ’ όσον υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες. Ήταν χαρακτηριστική η σχετική αναφορά: «Υπάρχει αμφιβολία  ότι εάν οι ΗΠΑ παραχωρήσουν «χώρο» σε θέματα στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία, θα σπεύσουν αμέσως να τον καλύψουν άλλες ευρωπαϊκές χώρες αυξάνοντας την στρατιωτική βοήθεια που ήδη στέλνουν στην Ουκρανία;».

Είναι πολύ απλό. Ο πιθανή επανεκλογή του D.Trump στην Προεδρία των ΗΠΑ και οι γνωστές θέσεις απομονωτισμού που προβάλει, παραχωρούν εξ αντικειμένου σημαντικό χώρο στην ευρωπαϊκή πολεμική βιομηχανία που προετοιμάζεται να αντικαταστήσει τους αμερικανούς ανταγωνιστές και στα Ευρωπαϊκά εξοπλιστικά προγράμματα (γιατί να αγοράσουν Αμερικάνικα όπλα οι Ευρωπαϊκοί στρατοί, όταν οι ΗΠΑ ετοιμάζονται να φύγουν από την Ευρώπη) και στο Ουκρανικό πεδίο. Οι πρόσφατες κινήσεις του Γερμανού Καγκελάριου και  Γάλλου Προέδρου αυτό ακριβώς δείχνουν. Σπεύδουν να εκμεταλλευθούν το πιθανό κενό που θα δημιουργήσει η εκλογή D. Trump προωθώντας ευρωπαϊκά οπλικά συστήματα και πυρομαχικά. Είναι ευνόητο γιατί αυτή η επιλογή ενισχύει την οικονομία της Ε.Ε.

Θα επιβεβαιωθούν τελικά αυτές οι προβλέψεις; Προς το παρόν κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος αν η θέση του D. Trump για αποχώρηση των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ και την Ευρώπη, έχει τις ρίζες της στον παραδοσιακό αμερικανικό απομονωτισμό που καλλιεργείται ιστορικά από την υπέρ-συντηρητική πτέρυγα του ρεπουμπλικανικού κόμματος, ή πρόκειται για τον επικοινωνιακό προπομπό και πρώτη δημόσια παρουσίαση μίας νέας στρατηγικής επιλογής των ΗΠΑ, που αφήνουν στους Ευρωπαίους την «διαχείριση του οίκου τους» και αποχωρούν από την Γηραιά Ήπειρο, προκειμένου να επικεντρωθούν απερίσπαστες στον Ειρηνικό Ωκεανό και την παγκόσμια αντιπαράθεση με την Κίνα.

Δεν είναι ακόμα ορατό αν, πότε και με ποιο τρόπο και κατεύθυνση θα ξεκαθαρίσει το τοπίο στις ΗΠΑ. 

Όμως ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται και οι ανάγκες για οπλικά συστήματα και πολεμικό υλικό είναι πιεστικές και πρέπει οπωσδήποτε να καλυφθούν. Βρισκόμαστε στο μεταβατικό στάδιο.  Το οποιοδήποτε αμερικανικό κενό στον ανεφοδιασμό της Ουκρανίας θα πρέπει να αρχίσει σταδιακά να καλύπτεται με εξοπλισμό και πυρομαχικά made in EU. Είναι το επόμενο μεγάλο στοίχημα της Ε.Ε.