Στον 8 μ.Χ. η κεντρική Ασία κατοικούνταν από ένα μωσαϊκό φυλών που μάχονται μεταξύ τους για εμπορικά προνόμια και πολιτική και θρησκευτική ηγεμονία. Στις μεταξύ τους σχέσεις επικρατούσε η προδοσία και η ίντριγκα. Πρώτα σύναπταν συμμαχίες τις οποίες στην συνέχεια αναιρούσαν για να επιδοθούν χωρίς δεσμεύσεις σε σφοδρές και αιματηρές πολεμικές συγκρούσεις. Σε αυτό το ασαφές και συγκεχυμένο περιβάλλον η μοναδική σταθερά ήταν η πανίσχυρη κινέζικη αυτοκρατορία των Τάνγκ (618-906), που εκμεταλλεύονταν τον φόβο που προκαλούσε η ισχύ της για να επεκτείνει αργά αλλά σταθερά και μόνο με χρήση «ήπιων μέσων» (κυρίως εμπορικές και οικονομικές συμφωνίες) την επιρροή της προς την κεντρική Ασία.
Η πρώτη ιστορικά καταγεγραμμένη απόπειρα δημιουργίας της «Οδού του Μεταξιού».
Την Κινέζικη ηγεμονία αμφισβητούσαν αφενός η αυτοκρατορία του Θιβέτ (618-842 μ.Χ.) αφετέρου οι φυλές των Τουρμπάν (σημερινοί Ινδοί Σιχ) και των Ουιγούρων Τούρκων. Τέλος, οι λαοί που κατοικούσαν σημερινή Ινδοκίνα (Βιετνάμ-Λάος-Ταϊλάνδη) ήταν σταθεροί εχθροί της αυτοκρατορίας.
Την ίδια περίοδο, οι Άραβες, μία νέα δύναμη, εμφανίζονταν στην Μέση Ανατολή. Ο Προφήτης Μωάμεθ πεθαίνει το 632 μ.Χ. αφού πρώτα είχε διδάξει και διαδώσει στην Αραβική χερσόνησο, μία νέα θρησκεία, το Ισλάμ. Οι Άραβες μουσουλμάνοι εξορμούν για να διαδώσουν και να επιβάλουν, όπως επιτάσσει το ιερό καθήκον, την νέα θρησκεία στον τότε γνωστό κόσμο. Σε λιγότερο από 10 χρόνια μετά τον θάνατο του Προφήτη έχουν κατακτήσει και επιβάλει την νέα θρησκεία στην Περσία (637-642 μ.Χ.) που διατηρούσε προ της κατάκτησης καλές συμμαχικές σχέσεις με την Κίνα με την οποία ελέγχουν από κοινού τους τουρκογενείς πληθυσμούς της Κεντρικής Ασίας. Την ίδια τύχη έχουν και οι Βυζαντινές επαρχίες της Συρίας (636 μ.Χ.), της Παλαιστίνης (638 μ.Χ.) και της Αιγύπτου (640-642 μ.Χ.). Υπό την ηγεσία της δυναστείας των Ομεϋαδών (661-750 μ.Χ.) οι Άραβες φθάνουν στο απόγειο της ακμής τους. Καταλαμβάνουν ολόκληρη την Βόρειο Αφρική και περνούν το 711 μ.Χ. στο Γιβραλτάρ και την Ευρώπη. Σύντομα κατέχουν σχεδόν ολόκληρη την Ιβηρική χερσόνησο (Ισπανία-Πορτογαλία).
Η Αραβική προέλαση σταματά
Το 718 μ.Χ. ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Λέοντας Γ’ νικά τους Άραβες που πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη και σταματά την επέκταση τους στα Βαλκάνια ενώ το 732 στην μάχη του Πουατιέ (Μάχη της Τουρ), ηττώνται από τους Φράγκους που σταματούν την αραβική προέλαση στην Γαλλία και την Δυτική Ευρώπη. Πρόκειται για δύο καθοριστικά γεγονότα στην παγκόσμια ιστορία. Η Αραβική προέλαση σταματά. Αυτές οι στρατηγικές ήττες προκαλούν την ανατροπή, το 750 μ.Χ., των Ομεϋαδών από δυναστεία των Αββασιδών που με έδρα την πόλη Χαρράν της Τουρκίας και αφού πρώτα συμμαχήσουν με την αυτοκρατορία του Θιβέτ και τους Ουιγούρους Τούρκους εξορμούν από τα ανατολικά σύνορα και μέσω της κοιλάδας Φεργκάνα (ανατολικό Ουζμπεκιστάν) προς την Κεντρική Ασία. Συναντούν τον κινέζικο στρατό στις όχθες του ποταμού Ταλάς, στα σύνορα Κιργισίας/Καζακστάν. Οι δύο στρατοί συγκρούονται επί πέντε μήνες, από τον Μάϊο έως τον Σεπτέμβριο 571 μ.Χ.. Η μάχη κρίνεται υπέρ των Αράβων όταν οι Τούρκοι μισθοφόροι της φυλής Καρλάκ που πολεμούσαν στο πλευρό των Κινέζων αλλάζουν στρατόπεδο και συμπράττουν με την Αραβική πλευρά.
Παρά την συντριπτική ήττα των Κινέζων και το σπουδαίο τακτικό πλεονέκτημα, οι Αββασίδες δεν αποφασίζουν να προωθηθούν στα ενδότερα της Κίνας γιατί πρέπει πρώτα να ξεπεράσουν το φυσικό εμπόδιο της οροσειράς του Ινδοκαύκασου και στην συνέχεια να διαβούν τις ερήμους την Δυτικής Κίνας. Οι γραμμές ανεφοδιασμού των Αράβων ήταν ήδη πολύ εκτεταμένες και δεν μπορούν να υποστηρίξουν αυτό το εγχείρημα. Απολύτως αντικειμενικά και παρά την περιφανή αραβική νίκη η μάχη του Ταλάς είναι μία τακτική ισοπαλία. Διακόπηκε η προέλαση των Αράβων προς τα ανατολικά και η επέκταση των Κινέζων προς την κεντρική Ασία και την Ευρώπη.
Η σημερινή συγκυρία
Ας έρθουμε στην σύγχρονη συγκυρία. Η Κίνα όπως και τον 8ο αιώνα διατηρεί εξαιρετικές σχέσεις με την Περσία που βρίσκεται σε μόνιμη αντιπαράθεση με τους Άραβες. Οι σύγχρονες σχέσεις Κίνας-Ινδίας είναι μάλλον ανταγωνιστικές έως και εχθρικές όπως ακριβώς συνέβαινε και τον 8ο αιώνα, τότε που η κυριαρχία της Κίνας απειλούνταν από την αυτοκρατορία του Θιβέτ και τις φυλές των Τουρμπάν (Ινδοί Σιχ). Η δεσπόζουσα δύναμη της Ινδοκίνας η Λαϊκή Δημοκρατία του Βιετνάμ είναι παραδοσιακός εχθρός της Κίνας όπως ακριβώς συνέβαινε με τους λαούς της Ινδοκίνας τον 8ο αιώνα. Οι μετά-σοβιετικές τουρκογενείς ισλαμικές δημοκρατίες της κεντρικής Ασίας, κράτη αυταρχικά, στα οποία κυριαρχεί η διαφθορά και η φτώχεια προσπαθούν αφενός να βρουν σημείο ισορροπίας στον υφέρποντα ανταγωνισμό Ρωσίας-Κίνας για τον έλεγχο της περιοχής αφετέρου να κρατήσουν (όπου και όσο είναι δυνατόν) ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας με την Δύση. Απολύτως αντικειμενικά πρόκειται για ένα ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον, παρόμοιο με αυτό που επικρατούσε στην περιοχή τον 8ο αιώνα. Σε αυτό τον γεωπολιτικά ασταθή γεωγραφικό χώρο διεισδύουν και πάλι οι Κινέζοι με προφανή στόχο την επέκταση τους προς την Δύση. Όπως και τον 8ο αιώνα έτσι και σήμερα εφαρμόζεται η πολιτική της Οδού του Μεταξιού που πλέον έχει επικαιροποιηθεί, ονομάζεται «Πρωτοβουλία μίας ζώνης και ενός Δρόμου» (Belt and Road Initiative), συμπεριλαμβάνεται από το 2017 ως εθνικός στόχος στο σύνταγμα της Κίνας και χρηματοδοτείται από το Κινέζικο κράτος με τεράστια κεφάλαια ώστε να έχει τελειώσει έως το 2049,την 100η επέτειο της ίδρυσης της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Στο σημείο πρέπει να γίνει μία σημαντική επισήμανση.
Η νέα χάραξη της οδού του Μεταξιού
Οι Κινέζοι σχεδιαστές πολιτικής, έχοντας αντλήσει πολύτιμα συμπεράσματα από την αποτυχημένη αρχική προσπάθεια του 8ου αιώνα που σταμάτησε με την Μάχη του Ταλάς, πρόβλεψαν πολλές διαφορετικές διαδρομές που θα υποστηρίζουν την σύγχρονη Οδό του Μεταξιού. Μία μόνο από αυτές τις διαδρομές ακολουθεί την παλιά χάραξη, δηλαδή περνά από την κεντρική Ασία και καταλήγει στην Τουρκία. Τρείς βασικές διαδρομές παρακάμπτουν την κεντρική Ασία και μέσω θαλάσσιων διαδρομών φθάνουν στην Ερυθρά Θάλασσα, περνούν την Διώρυγα του Σουέζ και καταλήγουν στην Ε.Ε, πρόκειται για τους διαδρόμους (Corridor) 1) Κίνας-Ινδονησίας 2) Κίνας-Μπαγκλαντές 3) Κίνας-Πακιστάν.
Όμως η ασφάλεια αυτών των διαδρομών πλέον αμφισβητείται . Αναλυτικά α) Εάν η ένταση μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας στο στενό της Ταιβάν και εν γένει στην Νότιο Σινική Θάλασσα κλιμακωθεί εκ των πραγμάτων θα σταματήσουν οι θαλάσσιες μεταφορές άρα θα πάψει να λειτουργεί ο διάδρομος Κίνας-Ινδονησίας β) Εάν οι ήδη κακές σινο-ινδικές σχέσεις επιδεινωθούν έτι περαιτέρω τότε η Ινδία θα σταματήσει τις κινέζικες θαλάσσιες μεταφορές που διεξάγονται μέσου του κόλπου της Βεγγάλης. Συνεπώς θα πάψει να λειτουργεί ο διάδρομος Κίνας-Μπαγκλαντές γ) Ο διάδρομος Κίνας-Πακιστάν καταλήγει σε θαλάσσια περιοχή που γειτνιάζει με την έξοδο του Περσικού κόλπου. Πέντε Πρόεδροι των ΗΠΑ έχουν δεσμευθεί ότι θα εμποδίσουν το Ιράν να αποκτήσει ατομική βόμβα. Ήτοι σε αυτή την περιοχή και εξ αιτίας του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν ελλοχεύει ο κίνδυνος να ξεσπάσει ανά πάσα στιγμή σφοδρή πολεμική σύγκρουση που θα διακόψει τις θαλάσσιες επικοινωνίες και αντικειμενικά θα σταματήσει την λειτουργία του διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν. Τέλος οι διάδρομοι Κίνας-Ρωσίας και Κίνας-Μογγολίας-Ρωσίας έχουν ήδη ακυρωθεί εκ των πραγμάτων μετά την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και την επιβολή των κυρώσεων Τελικά η ιστορία επαναλαμβάνεται αφού έχει απομένει μόνο διάδρομος της κεντρικής Ασίας που περνά από τις μετά-σοβιετικές ισλαμικές δημοκρατίες και καταλήγει στην Τουρκία.
«Ένα έθνος, έξι κράτη»
Στο σημείο αυτό πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι έχει νομιμοποιηθεί και γίνει αποδεκτή από την Δύση η Τουρκική εθνικιστική θέση «Έξι Κράτη (Τουρκία, Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν, Κιργιστάν) ένα Έθνος (Τουρκικό)». Οι ευρύτερες γεωπολιτικές επιπτώσεις αυτής της άποψης περιγράφονται λεπτομερώς στο βιβλίο του Z. Brezinski με τίτλο «Η Μεγάλη Σκακιέρα» (The Grand Chessboard) που κυκλοφόρησε το 1997. Απώτερος στόχος της δυτικής αποδοχής σε αυτή την πολιτική, είναι η υπονόμευση της Ρωσικής ηγεμονίας και η αναχαίτηση της Κινέζικης διείσδυσης στην κεντρική Ασία.
Έχει την δυνατότητα η Τουρκία σε αυτή την χρονική περίοδο να υλοποιήσει με επιτυχία αυτή την πολιτική; Δηλαδή να αντιπαρατεθεί πολιτικά και οικονομικά με την Κίνα στο κέντρο-ασιατικό πεδίο. Αναμφίβολα ΟΧΙ. Πρέπει η Τουρκία να ενισχυθεί γενναία και οικονομικά αλλά και πολιτικά για να επιτελέσει με επιτυχία αυτό τον ρόλο. Παρ’ ότι ο γεω-πολιτικός στόχος είναι σημαντικός μέχρι σήμερα δεν έχει δοθεί καμία ουσιαστική βοήθεια στην Τουρκία. Γιατί;
Στην προσεχή σύνοδο του ΝΑΤΟ, ο Πρόεδρος Τ. Ερντογάν θα είναι κεντρικό πρόσωπο. Φυσιολογική κατάσταση. Η Τουρκία αρνείται να συμφωνήσει με την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ αλλά υποστηρίζει την είσοδο της Ουκρανίας στην συμμαχία. Θέση που προκάλεσε την μήνι της Ρωσίας. Αντιφατικές θέσεις που προφανώς εξυπηρετούν διαπραγματευτικές σκοπιμότητες.
Μερική ικανοποίηση της Τουρκίας
Όπως οι Κινέζοι έτσι και οι Δυτικοί σχεδιαστές πολιτικής αντλούν συμπεράσματα και από την μάχη του Ταλάς. Δεν ξεχνούν λοιπόν στην Δύση ότι οι Τούρκοι μισθοφόροι της φυλής Καρλάκ άλλαξαν στρατόπεδο κατά την διάρκεια της μάχης. Εγκατέλειψαν τους Κινέζους και πολέμησαν στο πλευρό των Αράβων. Είναι ένας ακόμα λόγος να μην έχουν καμία εμπιστοσύνη στους Τούρκους. Δεν επιθυμούν όμως και την πλήρη διάρρηξη των σχέσεων.
Παρ’ ότι το θέμα της Σουηδίας προκαλεί έντονο εκνευρισμό και ακραίες σκέψεις για αποβολή της Τουρκίας από την συμμαχία, σκοπεύουν να ικανοποιήσουν τις τουρκικές απαιτήσεις στο ελάχιστο δυνατόν ώστε να μην διαρραγούν παντελώς οι ήδη άκρως προβληματικές σχέσεις της Δύσης με την Τουρκία. Δηλαδή θα εφαρμόσουν το δόγμα του Μακιαβέλλι «Κράτα τους φίλους σου κοντά και τους εχθρούς σου πιο κοντά».